POD-GRZYBEK

Lisy w Niebie…

Czy zwierzątka po śmierci idą do nieba? A może gdzieś indziej, do piekła?!  Kto to wie? Na pewno wiedzą to pisarze, poetki i poeci. Wiedział Leśmian (1887-1937) czy Jan Brzechwa (1898-1966). O pośmiertnym losie kotów, kretów czy jeży poetyckie medytacje snuje Jarosław Marek Rymkiewicz…Nad anielską obecnością wokół naszych „braci mniejszych” pochyla się współczesny malarz i teolog Jerzy Nowosielski.

Wie dużo na ten temat – nieba i zwierzątek –  Marta Guśniowska – poetka, dramaturg, filozof; można się było o tym przekonać oglądając w naszym teatrze jej znakomitą komedię o świętym Franciszku i o jego „mniejszych braciszkach”. „Pod-Grzybek” to także sztuka bardzo śmieszna, momentami również komiczna; skrzy w niej humor słowa i sytuacji – ale jednocześnie to sztuka poważna, jako że traktująca o sprawach najważniejszych, sprawach ostatecznych: o miłości, przyjaźni i śmierci, o życiu i umieraniu. Teatralną bajkę o dwóch lisach: starym i chytrym, jak na lisa przystało – i młodym lisku poznającym dopiero życie w lesie, o ich przygodach i spotkaniu ze Śmiercią, oraz o wizycie Małego Lisa w „lisim niebie” wyreżyserował Petr Nosálek. Guśniowska w swojej (już nagradzanej!) sztuce mierzy się z problemem śmierci, który często jest banalizowany bądź (po freudowsku) wypierany przez kulturę masową. W komiksach krew się leje gęstą strugą, w grach liczy się ile jeszcze „żyć” – czyli żywotów – graczowi pozostało…W reklamach trwa festiwal młodości i łatwego, na wyciągnięcie ręki po reklamowany produkt, szczęścia. Tymczasem, jak powiada Pismo Święte: „postanowiono ludziom umrzeć raz, a potem sąd” (Hebr. 9, 27) i w innym miejscu: „I pójdą ci na mękę wieczną, a sprawiedliwi do życia wiecznego.” (Mat. 25, 46).

W bajce zwierzęcej, od czasów najdawniejszych, starożytności greckiej czy orientalnej, pod postaciami zwierząt prezentowali artyści i mędrcy ludzkie sprawy i problemy. Niech nas nie zwodzi bajkowa i komediowa forma tych opowieści – ich sens dotyka często naszych najgłębszych, egzystencjalnych lęków i nadziei. O swoich artystycznych zamierzeniach i interpretacjach sztuki Guśniowskiej Petr Nosálek mówił w przedpremierowych wywiadach i komentarzach. Dałoby się jego wypowiedzi streścić w taki oto sposób: „Akcja sztuki toczy się między światem żywych i umarłych. Mostem, który łączy te światy jest miłość.” Bliska jest ta myśl zakończeniu „Boskiej Komedii” Dantego (1265-1321) o Miłości, „co wprawia w ruch słońce i gwiazdy” – bo zachowując wszelkie proporcje („Znaj proporcją, mocium panie”, co z Fredry pamiętamy) – kto w literaturze, czy teatrze udaje się w zaświaty, ten chcąc nie chcąc przemierza dantejskie krainy. Nawet w przebraniu lisim.

Zbigniew Bitka